Het onderzoek richt zich in eerste instantie op de steden Oswiecim/Auschwitz, Rotterdam en Dresden. Drie steden waar de Tweede Wereldoorlog op zijn eigen wijze een onuitwisbare ruimtelijke afdruk heeft achtergelaten in het stadslandschap. De vragen die gesteld worden zijn: In welke mate heeft de Tweede Wereldoorlog impact (gehad) op het stadslandschap en het collectieve geheugen van de stad? Welke stedenbouwkundige ontwikkeling hebben deze steden doorgemaakt na de oorlog? En wat betekent deze oorlogsgeschiedenis voor hun toekomstige ontwikkeling?
Het in kaart brengen van de impact van oorlog op het stadslandschap en zijn bewoners kan leiden tot een internationaal online kenniscentrum dat ideeën kan genereren voor de wederopbouw van steden die recent getroffen zijn of in de toekomst getroffen worden door de vernietigende kracht van een oorlog.
Oswiecim
Het doel van deze eerste workshop is het formuleren van een visie voor de toekomstige ontwikkeling van Oswiecim. Een dergelijke visie kan niet geformuleerd worden zonder de sporen te bestuderen die de Tweede Wereldoorlog heeft achtergelaten in het stadslandschap en het collectieve geheugen van de stad.
Het idee voor de workshop in Oswiecim is aangedragen door Barbara Starzynska en Hans Citroen, kenners en onderzoekers van Oswiecim. Een internationaal gezelschap bestaande uit studenten en docenten uit Nederland (TU Delft studio Border Conditions i.s.m. leerstoel Landschapsarchitectuur), Polen (Cracow University of Technology) en Duitsland (HAWK Hildesheim) hebben gedurende twee weken de ruimtelijke nalatenschap uit de Tweede Wereldoorlog in kaart gebracht. Aan de hand van vier onderzoeksthema’s hebben de studenten strategieën en ideeën voor de toekomst ontwikkeld en deze aan de gemeente Oswiecim en andere belangstellenden gepresenteerd.
Als algemene conclusie kan gesteld worden dat Oswiecim/Auschwitz ongewild gevangen gehouden wordt door haar eigen geschiedenis. Door de problemen rond het landeigendom, de vele overblijfselen uit de Tweede Wereldoorlog, de slechte bodemgesteldheid, de laag gelegen overstromingsgebieden en de wegtrekkende inwoners is het plannen en bouwen van nieuwe woningen en faciliteiten een lastige opgave.
De toeristische excursies en rondleidingen in de concentratiekampen (per jaar worden de kampen Auschwitz I en Auschwitz II/Birkenau door ca. 1,1 miljoen mensen bezocht) worden grotendeels vanuit de levendige stad Krakow georganiseerd. Oswiecim heeft financieel niet of nauwelijks baat bij de grote aantallen bezoekers die jaarlijks de kampen bezoeken. Enerzijds snakt de stad naar een ‘gewoon’ leven, en wil het zich distantiëren van de concentratiekampen en de beladen naam Auschwitz. Anderzijds wil de stad graag economisch profijt hebben van de grote stroom bezoekers die ieder jaar de kampen komen bezoeken.
De petrochemisch industrie, gebouwd door gevangenen tijdens de Tweede Wereldoorlog en na de oorlog een van de grootste en succesvolste fabrieken van Europa, is verlaten en in verval. Hierdoor is er onvoldoende werk en toekomstperspectief voor de inwoners van Oswiecim met leegloop van de stad als gevolg.
Tijdens de workshop zijn tientallen verlaten gebouwen in kaart gebracht. Plekken met potentie voor de toekomst. Sommige gebouwen kunnen een herdenkingsfunctie krijgen, anderen liggen strategisch gunstig ten opzichte van de stedelijke ontmoetingscentra waardoor ze bijvoorbeeld als onderzoeksinstituut en hotel kunnen fungeren. Indien een paar van deze voormalige fabrieken functies krijgen, die de bezoekers van de kampen kunnen verleiden ook een bezoek aan de stad Oswiecim te brengen, betekent dit niet allen dat dit erfgoed behouden blijft voor latere generaties, maar is dit ook de start van een beter toekomstperspectief voor de inwoners van Oswiecim.
De workshop in Oswiecim/Auschwitz is gefinancierd door het Erasmus Intensive Program 2009 en gecoördineerd door de Cracow University of Technology. De voorlopige uitkomsten zijn te bekijken op de website www.urbanwarimpacts.eu
Voor vragen of bijdragen aan dit project kunt u contact opnemen met Eelco Dekker via www.eelcodekker.nl. Eelco Dekker is architect en is daarnaast werkzaam als gastdocent en onderzoeksmedewerker voor de leerstoel Landschapsarchitectuur van de TU Delft. In combinatie met Marc Schoonderbeek en Micha de Haas geeft hij begeleiding aan de Masterstudenten voor het project ‘The Visible City: Oswiecim, Polen’ van de studio Border Conditions. Samen met Hans Citroen werkt Eelco Dekker aan een internationale publicatie van de stedenbouwkundige geschiedenis van Oswiecim/Auschwitz getiteld: ‘Auschwitz: de nieuwe stad in het Oosten’.
